Νίκος Λυγερός - Από τον Leonardo da Vinci στην εφεύρεση της επιστήμης

Το έργο του Leonardo da Vinci ως ολότητα αποτελεί έναν προβληματισμό για τον τωρινό διαχωρισμό της επιστήμης και της τέχνης. 

Η ουσία του όμως δεν είναι εδώ. Το θέμα είναι η νοημοσύνη. 

Η αντίληψη του κόσμου μέσω της ιδιοφυΐας του είναι εξαιρετικά ολιστική και ενοποιημένη. Με τη μηχανική, ο Leonardo da Vinci επινοεί και κατανοεί τον κόσμο ως ένα ενιαίο πλαίσιο. ...

Η σύλληψή του των φαινομένων δημιουργεί ένα συνεχές πεδίο όπου η αρχιτεκτονική, η σκηνοθεσία, ο οπλισμός, τα αυτόματα, η ανατομία και η πτήση των πουλιών είναι η ίδια οντότητα. 

Ο Leonardo αν και ασχολήθηκε με διάφορους τομείς της γνώσης, δεν τους εξέταζε διαφορετικά. Στην πραγματικότητα, το διαπεραστικό βλέμμα, πάντα διαφορετικό σε σχέση με τους άλλους, ήταν πάντα το ίδιο σε σχέση με τη νοημοσύνη. Τα εξέταζε όλα με τον ίδιο τρόπο. Η μεγάλη ακρίβεια των παρατηρήσεών του το αποδεικνύει σε διάφορους τομείς. 

Η εγκεφαλική νοοτροπία είχε κατά κάποιο τρόπο το στίγμα του βλέμματος που ονομάζουμε τώρα επιστημονικό. Η παρατηρητικότητά του, η ανάλυσή του, η ερμηνεία του δεν ήταν μόνο μια συνέχεια της παράδοσης, είχαν και το αναδραστικό σύστημα της ιδιοφυΐας του ως χαρακτηριστικό. Μπορεί ο όρος «οικουμενική διάνοια» να κρύβει περισσότερες από μία πραγματικότητες. Διότι αυτός ο όρος απορροφά, και συνθετικά μάλιστα, τις προόδους της φυσικής και τις καινοτομίες της τεχνολογίας. 

Έτσι, η εικόνα του Leonardo da Vinci δεν ήταν μόνο η Μόνα Λίζα, αλλά ολόκληρος ο κόσμος όπου το σημείο αναφοράς είναι η ανθρωπότητα με τη νοημοσύνη της. Στο πνεύμα του, ο κόσμος έχει ενταχθεί μέσα στη νοόσφαιρα. 

Συνεπώς, υπάρχουν νοητικά σχήματα που συνδέουν συνδυαστικά, φαινομενικά απόμακρα γεγονότα. Με άλλα λόγια, μέσω της νοημοσύνης ο Leonardo da Vinci δημιουργεί το παρασκήνιο μιας σκηνής που ονομάζουμε επιστήμη. Τα χειρόγραφα δεν είναι μόνο εικαστικές μελέτες μα και πολύτιμες σημειώσεις που αποτελούν τη βάση μιας επιστημονικής σκέψης. Στο όριο της παράδοσης, η ακραία νοημοσύνη του επιτρέπει τον καθορισμό ενός απαραίτητου υπόβαθρου που δεν είναι το αποτέλεσμα της σχολαστικής ή της μεταφυσικής. 

Ο Leonardo da Vinci επικεντρώνεται στις γνώσεις που μπορεί ν' ανακαλύψει και να μελετήσει μέσω του πειράματος. Στην πραγματικότητα, εισάγει την ιδέα του προσβάσιμου. Μελετά αυτά που μπορεί να ερευνήσει και τίποτα άλλο. 

Θέτοντας τα όριά του, εισχωρεί σ' έναν προβληματισμό που διακρίνουμε στο έργο του Ludwig Wittgenstein. Με αυτόν τον τρόπο μπόρεσε να ξεπεράσει την παράδοση. Η νοημοσύνη του τού επέτρεψε να μην εγκλωβιστεί σε μια τεχνητή γνώση με το πρόσχημα της τελειότητας. 

Συνοπτικά, ο Leonardo da Vinci δέχεται ως μοντέλο του κόσμου μόνο και μόνο τον κόσμο, τίποτα λιγότερο, τίποτα περισσότερο.